Ambliyopi - Göz tembelligi nedir ?
Çocukluk döneminde, kayma olmadan her iki gözden net görüntü algilandiginda normal görme gelisimi saglanmis olur. Kayma gibi gelismenin olumsuz olarak etkilendigi kosullarda ise göz tembelligi veya görmede azalma gelisir. Sasiligi olan çocuklarin yarisinda göz tembelligi gelisir. Erken teshis edildiginde yani hayatin ilk 8-9 yillik döneminde tedavisi mümkündür, iyi gören gözün kapatilmasi ile görme seviyesi arttirilabilir. Ancak görme için gelisme döneminin tamamlandigi 9 yas sonrasi tedavi basarisi oldukça düsüktür, yani ne kadar erken teshis edilirse tedavi basarisi o denli yüksek olacaktir. Göz tembelligi ilerleyici bir hastalik degildir, yani görme tamamen kaybedilmez.
Ambliyopide siklikla tek göz etkilenir, yaklasik olarak her 100 kisiden 4'ünde göz tembelligi vardir. Göz tembelliginin teshisi ve erken tedavisi için her çocuk 3 yasina dek göz muayenesi olmalidir. Halk arasinda yaygin olarak kabul edilen yenidogan bebegin göremedigi yolundaki görüsün aksine yenidogan döneminde bebekler görebilir ancak eriskinlerin görme seviyesinde degildir ve ancak 1.5-2 yasinda eriskin seviyesine ulasir. Gözlerin kullanilmasi ile gelisim saglanir bu nedenle çocukluk döneminde görme sistemi esnektir ve gözlerin kullanilmasina göre sekillenir. Fakat sasilik, iki gözde farkli derecelerde olan gözlük ihtiyaci yada bir gözdeki görüntünün olusmasini engelleyen katarakt, göz kapagi düsüklügü gibi bir engel varliginda tembellik gelisir. Yani görme potansiyeli olmasina karsin görme sistemi normal gelisimini saglayamaz. Özellikle sasiligin olmadigi ve çogunlukla farkli ve yüksek gözlük ihtiyacinin oldugu olgularda ailenin farketmesi gecikebileceginden ambliyopi tanisi gecikebilir. Bebeklik döneminde yani çocugun konusamadigi dönemde de gözlük ihtiyaci ve sasilik tesbit edilebilir. Ayrica göz tembelligi disinda görme azalmasina neden olabilecek katarakt, iltihaplanma, tümör veya diger göz hastaliklari da saptanabilir.
Göz tembelliginin tedavisi için eslik eden sasilik, gözlük ihtiyaci veya katarakt gibi hastaliklar tedavi edildikten sonra az gören gözün kullanilmasini zorlamak için iyi gören göze kapama yapilir. Eger çocuk kapama yapmaya çok direnç gösteriyorsa göz damlalari veya özel çalisma sistemleri kullanilabilir,ancak en etkili tedavi yöntemi kapamadir. Göz tembelligi tedavi edilmedigi takdirde ilerleme göstermez ancak gelisme dönemi sonrasi tedavisi mümkün degildir ve her iki gözün birarada kullanilmasi ve derinlik hissi algilamasinda zorluga neden olur, polislik, pilotluk gibi meslek seçiminde engel teskil eder.
- Her iki gözde esit ve iyi görme hayatin erken gelisme döneminde gözlerin normal kullanilabilmesi ile saglanir. Hayatin ilk 9 yilinda bu normal gelisim saglanamazsa tembellik gelisir.
- Göz tembelligi nadiren sikayete neden olur bu nedenle ilk 3 yilda yapilacak göz kontrolu teshis ve tedavi için büyük önem tasimaktadir. Ilk muayene icin ideal zaman 1 yas civaridir.
- Göz tembelligine neden olan en önemli hastaliklar sasilik, kirma kusuru ve katarakt gibi hastaliklardir.
- Erken teshis, kontrol takipleri ve ailenin de durumun önemini kavrayarak yapacaklari kapama tedavisi tedavinin temelini olusturur.
- Yakindan okumak ya da televizyon seyretmek gözleri bozar mi? Bu dogru degildir, çocuklarin kol mesafeleri daha kisa oldugundan ve yakina uyum kapasiteleri de yüksek oldugundan okumak için yakinda tutarlar. Televizyon içinde TVden gelen düsük miktardaki radyasyonun disinda gözleri bozacak olumsuz etki yoktur. Ancak yakindan TV seyretmek eslik eden kirma kusuruna bagli olabileceginden bir göz hekimi tarafindan görülmelidir.
- Benzer sekilde düsük aydinlatmaninda gözleri bozacagi yönünde yanlis inanis mevcut ancak bu da dogru degildir. Degisen mesafelere görmenin ayarlanabilmesi gibi degisen isik kosullarinada gözümüz uyum gösterebilir. Hatta albinizm, lens veya kornea opasiteleri gibi durumlarda düsük aydinlatma daha rahat okumayi saglayabilir.
- Gözlük takmak gözleri zayiflatarak gözlük ihtiyacini arttirmaz veya numaranin artmasina neden olmaz. Tam terside geçerlidir ve gözlük takmak gözlük numarasini azaltmaz.
Havuç gibi bazi gidalarin fazla tüketilmesi görme keskinligini arttirmaz veya gözlük ihtiyacini ortadan kaldirmaz.